17. Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in önderliğinde gerçekleştirilen 12 Eylül askeri darbesinin 42. yıl dönümünde hafızalar hala taze. İşkence, insan hakları ihlali ve idamların yaşandığı darbenin ülke genelinde bilançosu ağır oldu.
Resmi verilere göre darbe sonrası sıkıyönetim süresince 348 bin kişinin pasaportu iptal edildi. “Sakıncalı” olduğu gerekçesiyle 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. 30 bin kişi Türkiye’den çıkmak zorunda kaldı. Ülke genelindeki gazetecilere 3 bin 314 yıl 6 ay hapis cezası verildi ve 30 ton gazete yakıldı.
171 KİŞİ İŞKENCEYLE ÖLDÜ
Bu dönemde 650 bin kişi gözaltına alındı. Gözaltı merkezleri ve cezaevlerinde işkenceler yapılarak insan hakları ihlal edildi. Cezaevlerinde 171 kişi işkenceyle öldürüldü. 14 kişi açlık grevlerinde hayatını kaybetti. İşkence yöntemleriyle akıllara kazınan Diyarbakır Cezaevi’nde ise 34 tutuklu öldürüldü.
50 KİŞİ İDAM EDİLDİ
Askeri mahkemelerde açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 7 bin kişi hakkında idam kararı verilirken, bu kişilerden 50’si idam edildi.
14 BİN KİŞİ İŞTEN ATILDI
Sıkıyönetim Kanunu uyarınca 14 bin 509 kamu görevlisi işinden oldu. 18 bin memur, 2 bin yargıç ve savcı, 4 bin polis, 2 bin subay-astsubay, 5 bin öğretmen istifaya zorlandı. Dönemin siyasi partileriyle birlikte 23 bin 667 dernek kapatıldı.
“ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?”
12 Eylül öncesinde inzibat er Zekeriya Önge’yi öldürdüğü gerekçesiyle hüküm giyen 17 yaşındaki Erdal Eren, 19 Mart 1980’de idam cezası aldı. Darbe sonrasında Milli Güvenlik Konseyi’nin cezayı onamasıyla, Erdal Eren 13 Aralık 1980’de idam edildi. 18 yaşını doldurmadığı ve çocuk olduğu gerekçesiyle birçok kesim Eren’in idamına tepki gösterdi. Dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ise Erdal Eren için, “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü ile hafızalara kazındı.