Gülden Çoktan – Tahıl ürünlerinin Ukrayna’dan emniyetli şekilde dünyaya sevki için İstanbul’da oluşturulan Müşterek Koordinasyon Merkezi, Tahıl Koridoru Anlaşması’na imza koyan Rusya Ukrayna Türkiye ve Birleşmiş Milletler temsilcilerinin katılımıyla hizmete girdi. Ukrayna’daki depolarda bulunan yaklaşık 25 milyon ton tahılın Müşterek Koordinasyon Merkezi’nin gözetiminde kısa sürede dünyaya sevk edilmesi hedefleniyor.
Güvenlik sorunu
Levent’te, Milli Savunma Üniversitesi’nde oluşturulan merkezin açılışında konuşan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan çatışmanın enerji ve gıda krizini artırdığını ifade ederek şunları söyledi: “Dünyadaki tahıl arzının yaklaşık üçte biri Rusya ve Ukrayna tarafından sağlanmaktadır. Ukrayna’dan çıkarılamayan tahıl sorununun devam etmesi başta Ortadoğu ve Afrika olmak üzere küresel anlamda hem açlık hem düzensiz göç nedeniyle ciddi güvenlik riski oluşturmaktadır. Dolayısıyla Ukrayna limanlarında bekleyen 25 milyon tondan fazla tahılın güvenli bir şekilde ve belki daha da önemlisi kısa zamanda ihtiyaç sahibi ülkelere sevki için denizde bir koridor oluşturulması zarureti doğmuştur. Türkiye, Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Putin ve Sayın Zelenski’yle görüşmeler doğrultusunda sorunun çözümü için bir inisiyatif almıştır. Bu çerçevede bakanlar seviyesinde de birçok görüşme yapılmış ve bu görüşmelerde kırmızı hat teşkili de kararlaştırılmıştır.”
Yoğun temaslar yapıldı
Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Türkiye tarafından birer general görevlendirildiğini ve bu özel temsilciler vasıtasıyla yoğun temaslar yürütüldüğünü aktaran Akar, “Bu temaslar sonucunda 13 Temmuz’da İstanbul Kalender Kasrı’nda ilk kez dörtlü toplantı icra edilmiş, toplantıda genel prensipler üzerinde mutabık kalınmıştır. Bu uzun ve meşakkatli çalışmalar, bazı ülkelerin gösterdikleri farklı yaklaşımlara rağmen, Cumhurbaşkanımızın, Sayın Putin, Sayın Zelenski ve Sayın Guterres’in gösterdikleri irade neticesinde 22 Temmuz’da imzalanan anlaşma ile sonuçlanmış ve Müşterek Koordinasyon Merkezi Milli Savunma Üniversitesi yerleşkesinde 23 Temmuz itibarıyla hazırlık çalışmalarına başlamıştır” dedi.
120 gün geçerli
Merkezin vazifesinin Ukrayna’dan ihraç edilecek tahıl ve benzeri gıda ürünlerinin Odesa, Çernomorsk ve Yuzni limanlarından emniyetle denizden nakliyatını sağlamak olduğu bilgisini veren Akar, “Merkez, asker ve sivil olmak üzere Türkiye ile birlikte Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler’den (BM) 5’er temsilciden oluşmaktadır. Sahada herhangi bir askeri unsur bulunmamaktadır. Bu merkez, girişime dâhil olacak ticari gemilerin kaydını ve takibini yapacak, uydu internet ve diğer muhabere vasıtaları ile ticari gemilerin intikalini teknik olarak takip edecek, tüm faaliyetlerini taraf ülkeler ve BM ile koordineli olarak yürütecektir. Ukrayna limanlarındaki yükleme ile Türkiye’deki limanlara varışta uygun görülecek mevkilerde, müşterek denetim timleri tarafından gemilerin kontrolleri yapılacaktır. Mayın temizleme ihtiyacı olursa taraflarca mutabık kalınacak şekilde planlama yapılacaktır. Ancak şu aşamada bir ihtiyaç bulunmamaktadır. Taraflarca imzalanan belge, 120 gün için geçerli olacak, tarafların sonlandırma talebi olmadıkça da devam edecektir” açıklamasını yaptı.
Sorumlulukları büyük
Merkezin ayrıca Karadeniz’deki tüm ticari gemilerin hareketlerini Türkiye’nin milli altyapısı ve diğer imkânlarla izleyebileceğini belirten Akar, diğer kurum ve kuruluşlarla da birebir görüşebileceğini söyledi. Halihazırda Ukrayna limanlarından çıkacak ilk tahıl yüklü gemilerin hazırlık ve planlamasına devam edildiğini söyleyen Akar, “Müşterek Koordinasyon Merkezi vasıtasıyla yapılacak çalışmaların tüm dünyayı etkileyen gıda krizinin aşılmasına, özellikle fiyatların aşağı çekilmesine önemli katkılar sağlayacağına inanıyoruz. Bu merkezde çalışan personel, dünyanın gözünün üzerlerinde olduğunun farkında. Temennimiz, kolektif ve başarılı çalışmalar ile merkezin insani ihtiyaç ve barışa azami katkı sağlaması. Dolayısıyla Merkez’de görev alan personelin sorumlulukları büyüktür.” dedi.
‘Barıştan yanayız’
Rusya Federasyonu, Ukrayna, Türkiye ve BM temsilcilerinin tarihi, insani ve önemli bir misyon üstlendiğini söyleyen Akar şöyle devam etti: “Cumhurbaşkanımızın ifade ettikleri üzere “Mutabakata taraflarca uyulması en büyük arzumuzdur.” Bu doğrultuda ortaya konulan ortak çalışma iradesi, tüm krizlerin iyi niyet ve diyalogla önlenebileceğini göstermektedir. Nitekim, tüm tarafların burada görev alacak temsilcilerini anlaşmanın imzalanmasının hemen ertesi günü, ivedilikle İstanbul’a göndermeleri önemli ve samimi bir kararlılık göstergesi olmuştur. Bu bağlamda Müşterek Koordinasyon Merkezinin yapacağı çalışmaların kalıcı barış ortamına da zemin hazırlamasını temenni ediyoruz. Biz her fırsatta barıştan, huzurdan, diyalogdan yana olduğumuzu ifade ettik, ediyoruz.”
‘Kriz çözmeye model olabilir’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gerginliğin başından itibaren çatışmanın önlenmesi, savaş çıktıktan sonra da ateşkesin sağlanması ve diplomatik çözüm için büyük bir çaba gösterdiğini ifade eden Akar, “Bu doğrultuda Türkiye dengeli, itidalli ve kolaylaştırıcı yönde çalışmalarını aralıksız sürdürmüştür. Bir an önce ateşkesin sağlanmasını, gerginliğin azaltılmasını ve insani yardımların ulaştırılmasını hedefliyoruz. Bu süreçte NATO’daki sorumluluklarını da yerine getiren Türkiye’nin duruşunun, her iki ülke ile diyalog halinde olmasının doğruluğu ve önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Gıda krizinin önlenmesine ve uzmanlara göre gıda fiyatlarının düşmesine katkı sağlayacak olan bu merkezde yapılacak çalışmalar, benzer şekilde enerji krizi ve diğer bazı sorunların çözümüne de model olabilir. Bu merkez ayrıca gıda krizinin önlenmesi ve Afrika’dan Avrupa ve Türkiye’ye olabilecek düzensiz göçün engellenmesine de katkı sağlayacaktır” ifadelerini kullandı.
‘Ambargo kalkmazsa anlaşma çökebilir’
Rusya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Andriy Rudenko, Rusya’nın tarımsal ürün ihracatına yönelik engeller derhal kaldırılmadığı takdirde, Karadeniz’deki Ukrayna limanlarından tahıl ihracatını yeniden başlatacak Türkiye öncülüğündeki tahıl koridoru anlaşmasının çökebileceğini söyledi. Interfax’ta yer alan ve Independent Türkçe’nin aktardığı habere göre, Rudenko, Ukrayna’dan tahıl sevkiyatının yakında yeniden başlayacağını belirtti ve tahıl koridoru anlaşmasının korunmasını umduğunu belirtti. Birçok ülke Ukrayna’ya savaş açan Moskova’ya yönelik ambargo uyguluyor. Rusya ise anlaşmaya rağmen Ukrayna limanlarını vurmayı sürdürüyor.