1938’de doğan Faslı direktör, şair ve muharrir Ahmed Bouanani’nin “Hastane” adlı kitabı geçtiğimiz günlerde birinci kere Türkçeye çevrildi. Bouanani “Hastane”yi Fransızca olarak yazdı ve 1990 yılında yayınladı. Holden Kitap etiketiyle raflara giren “Hastane”yi Fransızca aslından çeviren isim Duru Aygüven.
Bouanani bu kitapta bize, 1967’de yakalandığı tüberküloz sonucunda hastanede geçirdiği altı ayı anlatır. Hiç yoksa işin çıkış noktası budur lakin devamında işler çatallaşıp kafkaesk bir atmosfer doğurur ve kendinden daha büyük bir şeyi işaret etmeye başlar.
“Hastane”, Ahmed Bounani, çev:Duru Aygüven, 120 syf, 2025 ‘HEPİMİZ BİREBİRİZ, KURTÇUKLARI BİLE ŞAD ETMEYECEK BİRER CILIZ CESETTEN İBARETİZ’
Bouanani bize kitabın birinci kısmında hastanenin nasıl bir yer olduğunu ve hastanedekilerin ne memen beşerler olduklarını tarifler. Kurduğu cümleler o denli karanlık ve o denli sorunludur ki muhakkak bir noktadan sonra Bouanani’nin hastaneden değil de bir cezaevinden bahsettiğini düşünmeye başlarız. Çünkü karşımızda iki farklı küme insan vardır. Birincisi, hastaneye ne vakit girdiklerini hayal meyal hatırlayan fakat ne vakit çıkacaklarını bilmeyen, dahası güzelleşip çıkabileceklerine yönelik bir umutları bulunmayan hastalar; ikincisi de onlara yer yer kayıtsızca yer yer de zalimce muamele eden vazifeliler. Yalnızca bunlar mı? Üstüne üstlük her yer kusmuk, sidik ve pislik içindedir. Bütün bunlar Bouanani’nin yüzüne bir tokat üzere çarpınca, yalnızca Bouanani değil, onun baktığı, gördüğü, üzerinde durduğu, dokunduğu her şey de yavaş yavaş dönüşmeye başlar. Daha da kötüleşene dek durmaz.
‘PEKİ VEFAT, O DA GÖKLERİN BİR MELEĞİ DEĞİL Mİ?’
Hem bir kitap olarak “Hastane”nin hem de bir yer olarak hastanenin geneline bir vefat kokusu hâkimdir. Geçtiğimiz her sayfada ya da karakterlerin adım attıkları her yerde bu kokunun izi sürülebilir. O denli ki nitekim birinin vefatı bile bu derece sarsıcı değildir. Zati Bouanani de bize bir hastanın vefatından bahsetmeye başladığında, ondan çok, onun etrafına toplanan akbabaları anlatır. Fizikî olarak hayatta, manevi manada meyyit olan bu hastalar, birbirleriyle arbede ederek merhumun eşyalarını, az biraz kalmış yiyeceklerini çalarlar. Vefatla her gün iç içe yaşadığı için artık ondan korkmadığını düşünen Bouanani ise devamında şöyle der: “Bu hastaneyi seni güzelleştirmek için inşa ettik, dostum, seni bu yaşama isteği deliliğinden, mevt ve zavallı adamın makus başlamış, makûs geçmiş ve yüz binlerce kez öleceği bir hayat üzerine yaptığı bitmek bilmeyen konuşmalardan seni kurtarmak için…”
‘KAÇTIĞIM GELECEK SADECE DUVARLARLA KAPLIYMIŞ!’
Meselenin kafkaesk bir atmosferle gelip birleştiği yer de işte burasıdır: Vaktin meçhullüğü üzerine bu defa yer da belirsizleşmeye başlar. Tabiri caizse duvarlar hareketlenip yer değiştirir, böylelikle hastane, hastaların içinde beyhude yere dolanıp durdukları bir labirente benzeri.
İnsanlar ne vakittir dolanıp durduklarını bilmezler, tıpkı ne vakte kadar dolanıp duracaklarını bilemedikleri üzere. Hal bu türlü olunca hastanede neden bulundukları da git gide bulanıklaşmaya başlar. Bu çok tuhaf, gerçeküstü bir histir. Vakit zaman Bunuel’in El Ángel Exterminador’unu, vakit zaman Saramago’nun “Körlük”ünü, vakit zaman da Soderbergh’in Kafka’sını akla getirir. Fakat Bouanani’nin atmosferinde bunların haricinde masalsı bir tat da mevcuttur. Bu türlü düşünmenin sebebi sanırım Bouanani’nin bol sıfatlı, aforizmalı uzun cümleleri. Ne var ki bu grotesk durum rahatsız edici değil.
‘SAKİN BİR VÜCUDA HAPSOLMUŞ YABANÎ BİR AT GİBİYİM’
Bouanani bütün bunları anlatırken gerçekle hayali, hayalle kâbusu birbirine karıştırır. Bazen hastanenin, hasta bakıcıların, hastaların, hatta ölülerin bile bir sanrı misali içinde yaşadığını, ona daima mutsuzluk ve acı pompalayan kötücül bir makine olduğunu düşünür; bazen de kendini bu devasa makinenin bir dişlisi ya da o dişlilerin ortasında ezilen bir zavallı olduğunu düşünür. Lakin her ne olursa olsun rahat yüzü göremez. Bu o denli büyük bir ikilemdir ki anlaşılmaz, anlaşılamadığı üzere anlatılamaz, haydi anlatılması denense bile becerilemez. Esasen romanın öne çıkan karakterlerinden Pet de, kimsenin gerçeğin en ufak bir modülünün bile farkında olmadığını, bu yüzden onu eşelemenin beyhude bir gayret olduğunu belirtir. Lakin Bouanani, öbür hastalar üzere (ölüler mi demeli) değildir. O hem bedenen hem manevi manada araftadır.
Peki, bu bir lanet midir yoksa bir mükafat mı? İşin doğrusu, bunu Bouanani bile bilmez.