Batı, ambargo koyarken, Rusya’ya 5 dakikada bir 1 sefer yapmakla övünen Türkiye havacılık dalı; ABD’den TÜSİAD’a gönderilen mektupla huzursuz oldu. SÖZCÜ için Türkiye’ye mümkün yaptırımları kıymetlendiren havacılık uzmanları uyardı: “Adamlar, mealen benim ürettiğim uçakları kullanarak ticaret yapanı da ambargo kapsamına alırım diyor. Biz Türküz, bize bir şey olmaz diyoruz. Canımızı çok yakabilirler. Bir anda filosuz kalabiliriz.”
ABD Hazine Bakanı Yardımcısı Adewale Adeyemo’nun, Rusya’ya yönelik yaptırımlar kapsamında yaptırım uygulanan kişi ve kuruluşlar ile kurulabilecek bağlantıların Türkiye’de faaliyet gösteren şirketlere de yaptırım riski olarak yansıyabileceğine yönelik mektubu çok tartışıldı.
TÜSİAD tarafından da doğrulanan mektupta, yaptırım sopasıyla işaret edilen “Rusya’yla temas”ın en ağır olarak yaşandığı kesimlerden birisi de havacılık olarak göze batıyor. Mektup, Türkiye havacılık kesiminde yaşanan tedirginliği daha üst düzeye çekti.
Zira AKP hükümetine yakınlığıyla bilinen Türkiye’deki gazete ve televizyonlar Türkiye ile Rusya ortasındaki, her geçen gün artan ağır uçuş trafiğiyle övünen haberleri gururla sunuyor.
ABD’den gelen son mektup ışığında, Türkiye’deki havacılık bölümünün yaşayabileceği riskleri, vakit zaman dillendirilen Türkiye hava alanının kapatılma ihtimalini işin uzmanlarına sorduk. İşte o uzmanların SÖZCÜ’ye özel açıklamaları…
ALPER ELİÇİN: “HAVACILIKTA CANIMIZI ÇOK YAKABİLİRLER”
Türkiye’de havacılık iktisadına hakim, dalın duayenlerinden Alper Eliçin, “Havacılıkta canımızı çok yakabilirler” diyerek şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“Türk taşıyıcıların Avrupa’ya ve ABD’ye uçuşuna kısıt getirebilirler. Amerika çok değerli değil ancak Avrupa seferleri Türkiye için epeyce kritik.
Öte yandan Rusya’ya yaptıklarını bize de yapabilirler. Uçuşları kesebilirler. Daha da üstümüze gelmek isterlerse daha ağır bir yaptırım var.
Bizdeki uçakların yüzde 90’ı, tahminen daha fazlası Batı şirketlerinden uzun periyot 4 yıllık 7 yıllık falan leasing’dir. Bu kontratlara dayanarak “Sen bu uçakları Rusya’ya uçurma” diyebilirler.
“Türkiye’den Rusya’ya benim uçaklarımı uçuramazsın, mal sahibi benim” diyebilirler. Hatta daha da kötüsünü yapıp, “Rusya’ya yaptıkları üzere bu uçakları bana iade et” diyebilirler. Bir anda filosuz kalırız. En büyük dertler bunlar.
Bunların hepsi teorik olarak mümkün lakin pratikte Türkiye’nin üzerine ne kadar gidileceği, gidilip gidilmeyeceği büsbütün bizim diplomasimize bağlı. Örneğin ikinci S400’leri getirirsek bunların hepsi olur. “
OKTAY ERDAĞI: “ICAO HAVA ALANINIZA SOKMAYIN DİYOR”
Sivil Havacılık Eski Genel Müdür Yardımcısı Oktay Erdağı da “Bu işin latifesi olmaz” diyerek tedirginliği şöyle açıklıyor:
“Rusya’daki Airbus ve Boeing uçaklarının dokümanlara ve yedek modüle erişimi üreticileri tarafından yasaklandı. Bu nedenle de Milletlerarası Sivil Havacılık Örgütü ICAO, emniyet standartlarını sağlamadığı için bu uçakları hava alanınıza sokmayın diyor.
Biz “Biz Türküz! Bize bir şey olmaz” diyoruz… ABD ise “Benim ambargo uyguladığım ülkeyle benim ürettiğim eserleri kullanarak ticaret yapanı da ambargo kapsamına alırım” diyor.
Bakalım bu işin sonu nerede bitecek… Ambargo uygulanan İran’la yapılan ticaretin Halkbank ve başka şirketlerin durumu ortada. Bu işin latifesi olmaz…Sonra çarpılmayalım ha… Hava atmayı bırakın da milletlerarası kurallara uymaya bakın…”
AYDIN SEZER: “ÜÇÜNCÜ ÜLKELERİN LAF SÖYLEMEYE HAKKI YOK”
Moskova Büyükelçiliği Eski Ticaret Müşaviri, Diplomasi Analisti Aydın Sezer ise Batı’nın Türkiye’ye havacılıkla ilgili bir yaptırım uygulama ihtimalini mümkün görmüyor.
Sezer, Türkiye’nin yaptırımlara resmen katılan bir ülke olmadığına dikkat çekerek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Hiçbir şey yapamazlar.
İşin özünde, Türkiye Rusya’ya karşı hava alanını kapatmamış durumda. Lisana getirilen tedirginlik Türkiye’nin iradesiyle hava alanını kapatışına yönelik bir karşı çıkış. Airbus yahut Boeing uçmaz öteki uçaklar uçar. Rus uçakları uçar.
Yani Batı THY’nin uçaklarına Rus hava alanına giriyor diye bir ambargo uygulamaya kalkacak durumda değil. Bunun türel bir yeri yok. Bu türlü bir şey yapması kelam konusu değil.
Ortada BM’nin İran ambargoları üzere milletlerarası çapta bir ambargo yok. Kaldı ki Rus bankalarının tamamı “swift” sisteminden çıkartılmış da değil.
Moskova’da faaliyet gösteren Türk bankaları da var. Hava alanını açık tutan bir ülkeye gelen giden uçaklara üçüncü ülkelerin bir laf söylemeye hakkı yok.”
“MİLYONLARCA RUS PARA GETİRİYOR”
“Milyonlarca turist geliyor. Şu anda İstanbul Havalimanı’nı kullanıp transit yapan milyonlarca Rus’un getirdiği, bıraktığı para kelam konusu. Döviz ya da ruble fark etmiyor. Ruble gitgide Türkiye’de serbestçe alınıp satılan, giderek de kıymet kazanan, ihracatçılarımızın da tercih ettiği bir para haline geldi.
Eğer Rusya lease ettiği uçakları yasa dışı bir formda kullanıyorsa ve bu uçaklar Türkiye’ye geliyorsa, burada uçağın sahibi şirketin mahkeme kararıyla uçağa el koyma hakkı var. Fakat bunun da ambargolarla ilgisi yok. Bu öteki bir şey.
Ben Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargolar konusunda, bilhassa son günlerde dillendirdiği üzere ikincil yaptırımlar üzere bir yaptırımlar boyutunun mümkün bir sonucu olacağını hiçbir biçimde düşünmüyorum. Hatta öngörmüyorum da… “