ANKARA – Ankara’da seçim gündemi giderek ağırlaşırken hem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde hem de siyasi partilerin genel merkezlerinde “aday adaylığı” hareketliliği sürüyor. Aday adayları hazırladıkları belgelerle genel lider yardımcılarını ziyaret ediyor, mülakatlara katılıyor. Bu süreç her siyasi partide farklı ilerliyor. Vilayet örgütlerinden aldığı temayül yoklamalarının sonuçlarına nazaran hareket eden de var, karar kurulları kuran da. Lakin partilerin çabucak hepsinde son kelam genel liderlerde.
Bu durum, siyasi partilerde parti içi demokrasinin işletilmediği tenkitlerini beraberinde getirse de İstikrar ve Denetleme Ağı Araştırma ve Siyaset Geliştirme Koordinatörü, Siyaset Bilimci Dr. Hakan Yavuzyılmaz’a nazaran ittifak siyasetinde, hele de seçime bu kadar az bir müddet kalmışken parti içi demokrasiyi işletmek epeyce sıkıntı.
Parti içi demokrasinin kurumsallaşması için seçim sonrasını işaret eden Yavuzyılmaz, seçimlerden sonra Türkiye’nin demokratikleşme sürecine girmesi halinde Siyasi Partiler Kanunu’nda çabuk değişiklik yapılması gerektiğini söylüyor. Yavuzyılmaz’a nazaran seçimden sonra girilmesi mümkün demokratik pekişme sürecinde parti içi demokrasi yaşamsal ehemmiyete sahip.
Hakan Yavuzyılmaz Siyasi partilerin milletvekili aday belirleme sürecindeki mevcut duruma ait değerlendirmelerde bulunan Yavuzyılmaz, geçtiğimiz sene yürürlüğe giren seçim düzenlemesinin siyasi partileri ortak listeye zorladığını hatırlatarak, “Şu anda siyasi partiler kendi ortalarında ağır bir müzakere sürecine girmiş durumda. ‘Ortak listelerde adaylar nasıl belirlenecek, hangi vilayetlerde ortak listeyle, hangi seçim bölgelerinde farklı başka girecekler’ sorularının karşılıklarını arıyorlar” dedi.
‘LİDER ODAKLI ADAY BELİRLEME SÜRECİ, İTTİFAK SİYASETİYLE DAHA DA BELİRGİNLEŞTİ’
Türkiye’de ittifaklar kurulmadan evvel de başkanların aday belirleme süreçlerinde epeyce tesirli olduğunu belirten Yavuzyılmaz, “İttifak partileri ortasındaki müzakere, aday belirleme sürecindeki başkan tesirini daha da besbelli hale getirdi. Bu, ittifak siyasetinin bir sonucu. Zira ittifak siyasetinde partiler içerisindeki merkez-yerel alakası asimetrikleşiyor. O yüzden şu anda daha da merkezi ve başkan odaklı bir aday belirleme süreci var” dedi.
‘İTTİFAK SİYASETİ SİYASİ SEÇKİNLER ORTASINDA İLERLİYOR, PARTİ İÇİ DEMOKRASİ ÜTOPİK KALIYOR’
Aday belirleme sürecindeki bu merkezileşmenin müddetle de alakalı olduğunu kaydeden Yavuzyılmaz, “Seçime az bir mühlet kaldı. Adayların çok süratli bir halde belirlenmesi, ortak listelerin müzakerelerinin çok süratli bitirilmesi gerekiyor. Esasen Türkiye’de aday belirlemede efektif olarak kullanılmayan parti içi demokrasinin bu süreçte kullanılmasını beklemek zamansal açıdan da optimist olur. Şu anda ‘Parti içi demokratik sistemler işletilmeli’ tabirinin pratiğe yansıtılması epey güç. İkincisi ittifak siyaseti dediğimiz süreç, büyük ölçüde siyasi seçkinler ortasındaki müzakere ile ilerliyor. Hasebiyle bu süreçte parti içi demokrasi beklentisi biraz ütopik kalıyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘OTORİTER REJİMDEN ÇIKMAYA ÇALIŞIRKEN PARTİ İÇİ DEMOKRASİ FONKSİYONEL OLMAYABİLİYOR’
Türkiye’de parti içi demokrasinin hiçbir vakit partilerin içinde kurumsallaşamadığını tabir eden Yavuzyılmaz, Türkiye’nin şu anda otoriter bir rejimle yönetildiğini tabir ederek, “Otoriter rejimden çıkmaya çalışan muhalefet için bu süreçte parti içi demokrasi ne kadar efektif olur ya da ne kadar tercih edilir, bunu da düşünmek gerekir. Macaristan’da yaşandı bu; bir ittifak kuruldu, adaylık sürecinde karar halka bırakıldı. Orban’a karşı yarışacak aday çok kuvvetsiz çıktı. O aday ne ittifaktaki partilerle koordine olabildi ne seçmene hitap edebildi. Sonuç, Orban kazandı” diye konuştu.
‘SEÇİMDEN SONRA SİYASİ PARTİLER KANUNU ACİLEN DEĞİŞMELİ’
Mevcut durumu bu türlü özetleyen Yavuzyılmaz, seçim sonrasında parti içi demokrasinin sağlıklı işleyeceği yasal değişikliklerinse acilen yapılması gerektiğini belirterek, şunları söyledi:
“Başkanlık sisteminin de parlamenter sistemin de demokratik istikrar üretecek biçimde işlemesi için kesinlikle Siyasi Partiler Kanunu’nda revizyona gereksinim var. Seçim sonucu ne olursa olsun, her iki durumda da Türkiye’nin Siyasi Partiler Kanunu’nda düzenlemeye gitmesi gerekiyor. Ülkenin siyaset sosyolojisi ne söylüyor, pratik gereklilikler neler, bunlara bakarak doğruyu bulmak gerekiyor.”
Aday belirlemede, sürece tüm seçmenlerin iştirakinden tek bir başkanın karar vermesine kadar geniş bir yelpazede sistemler olduğunu ve bu iki yolun ortasında da çok sayıda seçenek bulunduğunu anlatan Yavuzyılmaz, Türkiye için uygun düzenlemenin ülkenin sosyolojisi ve kültürünün ön plana alınarak yapılması gerektiğini söyledi ve şöyle devam etti:
“Madem parlamenter sisteme geçilmesi planlanıyor, parlamenter sistemde siyasi partilerin muhakkak düzeyde parti içi disiplini de sağlamaları gerektiği unutulmadan, üyelerin aidat ile parti finansmanına takviye vermek zorunda olduğu, muhakkak bir aidat ödediği ve parti aktivitelerine etkin katıldığı bir üyelik kompozisyonu oluşturulabilir. Bu kompozisyonda adayların muhakkak bir kısmı parti üyelerine seçtirilebilir, bir kısmı de parti örgütü tarafından seçilir. Böylece temsil münasebeti kuvvetlendirilir. Dezavantajlı kümelerin, örneğin bayanların siyasete iştirakiyle ilgili yasal düzenlemeler yapılabilir, kota düzenlemesi getirilebilir. Tercihli oy pusulalarıyla vatandaşlara birebir partinin adayları ortasında sıralama yapma hakkı tanınabilir.
‘PARTİ İÇİ DEMOKRASİ OLMADIĞI İÇİN YÜRÜTMENİN YASAMAYI YUTTUĞU BİR SÜREÇ YAŞIYORUZ’
Seçimden sonra Siyasi Partiler Kanunu’nda değişiklik yapılmaz ve parti içi demokrasinin fonksiyonelliği sağlanmazsa mevcut meselelerin devam edeceğine vurgu yapan Yavuzyılmaz, şöyle konuştu:
“Parti içi demokrasi olmayınca yasamanın yürütmeden bağımsızlığının sağlanamadığını gördük. Bilhassa başkanlık sisteminde parti önderi yürütmenin başıysa ve şayet o parti başkanı otoriter bir yapıda bütün milletvekili adaylarını belirliyorsa, o milletvekili adaylarının parti başkanının kelamının dışında çıkmasının imkanı yok. O yüzden biz yürütmenin yasamayı yuttuğu bir süreci yaşıyoruz Türkiye’de. Zira Siyasi Partiler Kanunu’nda hiçbir revizyon yapılmadan başkanlık sistemine geçtik. Bugün Meclis’in kontrol fonksiyonlarının çok az kısmı AK Parti milletvekilleri tarafından kullanılıyor. Zira o denli bir güçleri yok. Benzeri halde kanun yapma sürecinde de yürütme epey tesirli ve yasama erki aktif işlemiyor. Burada da otoriter parti örgütü belirleyici bir tesire sahip. Türkiye’de parlamenter sistem de bu manada gerçek işlemedi zira partiler otoriter nitelikteydi. Biz, bizi temsil edecek şahısları belirleyemiyoruz. Önümüze bir liste sunuluyor, o listenin oluşmasında bizim hiçbir katkımız yok. Temsili demokrasi dediğimiz sistemin temsil alakası yara almış oluyor.”