Avrupa Birliği’nin (AB) Copernicus Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemi’ne (EFFIS) nazaran, 2006-2023 periyodunda Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da her yıl ortalama 638 bine yakın hektar orman alanı yangınlardan etkilendi. Bu devirde en yüksek yangın yoğunluğuna sahip ülke, yılda 93 bin 731 hektar orman alanı ziyan gören Portekiz oldu.
Bu periyotta, 81 bin 623 hektarlık ortalamayla İspanya ikinci, 62 bin 38 hektarla Cezayir üçüncü, 56 bin 673 hektarla İtalya dördüncü, 50 bin 783 hektarla Yunanistan beşinci sırada yer aldı. Türkiye 44 bin 192 hektar, Ukrayna 42 bin 72 hektar, Bosna Hersek 32 bin 603 hektar, Arnavutluk 22 bin 710, Romanya 22 bin 157 hektar alanında orman yangını yaşadı.
Sistemin uzun yıllar ortalamasının yanı sıra 2024 datalarında de Akdeniz ülkelerindeki orman kaybı dikkati çekti.
Rusya ile savaşta olan Ukrayna geçen yıl 914 bin 498 hektarla en fazla orman alanı kaybı yaşayan ülke olurken Portekiz 143 bin 651 hektarla ikinci, Türkiye 120 bin 659 hektarla üçüncü, Kuzey Makedonya 95 bin 214 hektarla dördüncü, Arnavutluk 46 bin 623 hektarla beşinci, Bulgaristan 44 bin 745 hektarla en fazla alan kaybı yaşayan altıncı ülke oldu. Bu ülkeleri 43 bin 571 hektarla Bosna Hersek, 42 bin 615 hektarla İspanya, 41 bin 948 hektarla Yunanistan ve 40 bin 170 hektarla İtalya izledi.
Türkiye’nin orman yangını nedeniyle 2024’te kaybettiği alan, 2006-2023 ortalamasının yaklaşık 2,7 katına denk gelirken savaşın etraf üzerindeki yıkıcı tesirinin net biçimde görüldüğü Ukrayna’da, 2024’te yanan alanlar 2006-2023 ortalamasının yaklaşık 22 katı oldu.
“AKDENİZ GENELİNDE YANGIN ÇIKMA MÜMKÜNLÜĞÜ VE SAYISI ARTIYOR”
AA muhabirinin sorularını yanıtlayan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Serengil, iklim değişikliğinin orman yangını tehlikesini artırdığını lakin vakit içinde ülkelerin orman teşkilatlarının da teknik manada güçlendiğini belirtti.
Serengil, “EFFIS’e nazaran Türkiye’de 2024’te ortalamanın çok üzerinde, Avrupa’da Portekiz hariç öteki ülkelerde ortalamanın altında yanan alan ölçüsü kaydedilmiş. 2023 yılında bunun tam zıddı kelam konusuydu, Türkiye ortalamanın altındaydı, Yunanistan, İtalya ve İspanya ortalamanın üzerindeydi. Kuzey Afrika’da düşüş gerçekleşmiş, Kuzey ve Orta Avrupa’da yanan alan ölçüsü yükselmemiş.” dedi.
Yanan alanların ve orman yangını sayısının iklim değişikliği nedeniyle arttığını ya da azaldığını net biçimde söylemenin tek başına mümkün olmadığını tabir eden Prof. Dr. Serengil, “Genele baktığınız vakit iklim değişikliğinin tesiriyle Akdeniz genelinde yangın çıkma mümkünlüğü ve yangın sayısı artıyor zira insanların ormanla etkileşimi artıyor.” değerlendirmesini yaptı.
Prof. Dr. Serengil, kentlerin genişleyip yerleşimlerin ormana yaklaştığını, kentsel nüfus artışıyla etraftaki ormanlara baskının arttığını vurgulayarak bütün bunların yangın oluşum ve yayılma riskini yükselttiğini, kırsal nüfus azaldıkça orman bölgelerinde yanıcı unsur birikiminin de arttığını kaydetti.
Akdeniz bölgesindeki ülkelerin başta Türkiye olmak üzere, yangınlar konusunda teknolojik imkanlara sahip olduğunu belirten Serengil, bu sayede yangın sayısı artsa bile yanan alan ölçüsünün buna paralel yükselmediğini söyledi.
Prof. Dr. Yusuf Serengil, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Avrupa’da ve Akdeniz coğrafyasında genel sorun, katastrofik yangınlar. Orman teşkilatı standart bir yangına süratlice müdahale edebiliyor ve ekstrem bir durum yoksa yangın söndürülüyor fakat rüzgarın çok şiddetli olduğu, birden fazla noktada yangın çıktığı, yanıcı unsurun çok biriktiği durumlarda yangınlar denetimden çıkarak afetlere dönüşebiliyor. Geçen sene Yunanistan’da, 2020’de Portekiz’de ve 2021’de Türkiye’de olan katastrofik yangınlarda teşkilatlar zorlandılar. Temel sorun, bu tip büyük yangınların frekans ve şiddetinin önümüzdeki on yıllarda artacak olması.”
İklim değişikliğinin, Türkiye’de mayıs-eylül aylarındaki yangın risk dönemini nisan-ekim olarak genişlettiğine dikkati çeken Serengil, temmuz-ağustos aylarında havanın çok sıcak olduğu, rüzgarın vakit zaman sert estiği, yanıcı unsurun çok kuru olduğu riskli periyodun de ayrıyeten genişlediğini, yangın görülmemiş yahut çok az görülen bölgelerde bu tehlikenin ortaya çıktığını anlattı.
Kuzey Atlantik Salınımı’nın kimi yıllar negatif, birtakım yıllarda ise olumlu taraflı olduğu bilgisini veren Serengil, “Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika’da yağışlı yıllar olduğu vakit, Türkiye ve Orta Doğu bölgesinde yağış azalıyor. Hasebiyle Kuzey Avrupa’da yahut Kuzey Amerika’da yağışın artacağı bir durumda orman yangını riski orada düşüyor, bizim coğrafyamızda ise artıyor.” diye konuştu.
Prof. Dr. Serengil, konuşmasını şöyle tamamladı:
“Türkiye’de ve Avrupa’da iklim değişikliğinin yanı sıra yangın konusunda kıymetli öbür sorun, kente göç. Orman yangınını önleyen temel sistem aslında orman köylüleridir. Çok bilinçlidirler, bir yerde bir duman gördükleri anda çabucak ihbar ederler, müdahale ederler. Artık köylümüzün yaş ortalaması 60’ın üzerinde, gençler köyde yaşamak yerine kente göçmeyi tercih ediyor. 20 yıl içinde Türkiye’de onlarca orman köyü ortadan kalkacak üzere gözüküyor. Bunların ortadan kalkması, oradaki gözetleyici, müdahale eden sisteminizin yavaş yavaş oradan kalkması, yanıcı husus birikmesi demek. Bu köylerde hayatın devamı için takviyeler artırılmalı.”