Yüksek Komiser Michelle Bachelet’in vazife müddeti bitmeden açıklayacağı kelamını verdiği rapor, Bachelet’in son vazife gününde İsviçre saatiyle 23.48’de yayımlandı.
48 sayfalık raporda Sincan’da yaşayan 23 Uygur, 16 Kazak ve 1 Kırgız Türküyle ayrıntılı mülakat yapıldığı, konuşulan isimlerden 26’sının 2016’dan bu yana belli aralıklarla ya keyfi tutuklandığı ya da Çin’in yine eğitim kamplarında çalıştırıldığı bilgisi paylaşıldı.
CİDDİ İHLALLER İŞLENİYOR
Raporda Sincan bölgesinde “terör ve aşırılıkla gayret ismi altında önemli insan hakları ihlalleri işlendiği” ve bu ihlallerin “insanlık hatası teşkil edebileceği” vurgulanırken, “Hak ihlallerinin dayandırıldığı terörle gayret kanunları, memleketler arası insan hakları norm ve standartları açısından epeyce problemlidir. Bölgedeki yetkililere geniş soruşturma, yasaklama ve baskı imkanı tanıyan bu maddede belirli meçhul, geniş ve ucu açık tanımlamalar bulunmaktadır.” sözü yer aldı.
KAMPLARDAKİ MUAMELE TASA VERİCİ
Bölgedeki tekrar eğitim kamplarında tutulanlara yönelik muamelenin kaygı verici olduğu, azap, makus muamele ve zarurî tıbbi tedavi uygulandığına dair raporların sağlam bulunduğu belirtildi.
Komiserliğin eriştiği evrakların, kelam konusu hak ihlallerinin net bilançosunu çıkarmaya yetmeyeceği ancak “yeniden eğitim kamplarındaki ayrımcı ortamın, bu tesislerde insan hakları ihlallerinin geniş eksende yaşandığını doğrulayacak yeterlilikte olduğunun” altı çizildi.
Yeniden eğitim kamplarında tutulan Müslüman azınlığa mensup şahısların temel insan haklarından yoksun edildiği kaydedilerek, “Dini kimlik, tabir, mahremiyet ve hareket özgürlükleri usulsüzce yasaklanmıştır.” denildi.
ÇİN HÜKÜMETİNE ÇAĞRI
Çin’in Sincan’daki baskıcı ve ayrımcı uygulamalarının tesirinin sonları aştığı, tutuklamalar ve eğitim kamplarında zorla çalıştırmalardan dolayı birçok kişinin ailesinden başka düştüğü yahut baskı ortamından dolayı ülkelerini terk etmek zorunda kaldığı vurgulandı.
Raporun sonunda Çin hükümetine, “yeniden eğitim kampları, cezaevleri ve gibisi tutukluluk merkezlerinde keyfi tutulanların derhal özgür bırakılması”, “Sincan’da aile mensuplarının haber alamadığı bireylerin nerede olduğuna dair bilgi verilmesi”, “terörle çaba, ulusal güvenlik ve azınlık haklarına dair kanunları gözden geçirecek çalışma planı oluşturulması”, “yeniden eğitim kamplarındaki hak ihlallerinin acilen araştırılması” ve “bölgedeki cami, tapınak ve mezarlıkların yıkıldığına dair argümanlara somut bilgiler sunularak açıklık getirilmesi” davetleri yapıldı.
RAPOR 8 AY GECİKMELİ AÇIKLANDI
Komiserlikten 10 Aralık 2021’de yapılan açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Çin’in uygulamalarına ait raporun haftalar içinde açıklanacağı duyurulmuştu.
Açıklamanın akabinde aylar geçmesine karşın raporun yayımlanmaması, Uygur Türkleri başta olmak üzere milletlerarası hak kümelerinden reaksiyon görmüştü.
23-28 Mayıs’ta Çin’e giden ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ni de ziyaret eden Bachelet, ziyaretin akabinde Çin’in başşehri Pekin’de düzenlediği basın toplantısında, raporun ne vakit açıklanacağına ait bilgi vermekten kaçınmıştı.
Çevrim içi ortamda düzenlenen basın toplantısına BM’ye akredite gazetecilerin internet yoluyla iştirakine müsaade verilmemesi de reaksiyonları çekmişti.